همه چیز درباره سازهای ضربی
موسیقی و ساز، دریچه‌ای به سوی دنیایی از تنوع و زیبایی است که مرزهای جغرافیایی را در می‌نوردد. سازها در هر گوشه‌ای از دنیا، با فرهنگ و ملیت خاص خود، جایگاه ویژه‌ای دارند. برخی از سازها، مانند تنبک، از شرق به غرب راه یافته‌اند و در دستان مردمان بسیاری از کشورها به صدا درمی‌آیند. در این مقاله، به معرفی جامع و گسترده انواع سازهای ضربی، از جمله سازهای ضربی ایرانی و خارجی، می‌پردازیم و اطلاعات عمیق و کاملی را در اختیار علاقه‌مندان به این دنیای شگفت‌انگیز قرار می‌دهیم.
تاریخچه سازهای ضربی
سازهای ضربی از دیرباز در فرهنگ‌های مختلف بشری حضوری دیرینه داشته‌اند. قدمت برخی از این سازها به هزاران سال پیش می‌رسد. برای مثال، طبل یکی از قدیمی‌ترین سازهای ضربی است که در نقاشی‌های غارنشینان نیز دیده شده است. شواهد نشان می‌دهد که انسان‌های اولیه از جمجمه حیوانات، پوست درختان و اشیاء طبیعی دیگر به عنوان سازهای ضربی و کوبه‌ای استفاده می‌کرده‌اند. با گذشت زمان و پیشرفت تمدن‌ها، سازهای ضربی نیز تکامل یافتند و تنوع و ظرافت بیشتری پیدا کردند.
دسته‌بندی سازهای ضربی
سازهای ضربی را می‌توان بر اساس معیارهای مختلفی دسته‌بندی کرد. یکی از رایج‌ترین دسته‌بندی‌ها، بر اساس نوع تولید صدا است:
سازهای ضربی پوستی: این سازها از یک یا چند پوست کشیده شده بر روی یک قاب ساخته می‌شوند. با ضربه به پوست، صدا تولید می‌شود. تنبک، دف و درام از جمله سازهای کوبه‌ای پوستی هستند.
سازهای ضربی فلزی: این سازها از فلز ساخته می‌شوند. با ضربه به بدنه فلزی، صدا تولید می‌شود. سنج، زنگ و طبل فلزی از جمله سازهای کوبه‌ای فلزی هستند.
سازهای ضربی چوبی: این سازها از چوب ساخته می‌شوند. با ضربه به بدنه چوبی، صدا تولید می‌شود. ماراکاس، کاستانیِت و بلز از جمله سازهای کوبه‌ای چوبی هستند.
سازهای کوبه‌ای ایدئوفون: این سازها بدون استفاده از پوست، فلز یا چوب، صدا تولید می‌کنند. تمپو، لیوان و قاشقک از جمله سازهای کوبه‌ای ایدئوفون هستند.
علاوه بر این، می‌توان سازهای کوبه‌ای را بر اساس موارد زیر نیز دسته‌بندی کرد:
منطقه جغرافیایی: سازهای کوبه‌ای آفریقایی، آسیایی، اروپایی، آمریکایی و …
سبک موسیقی: سازهای کوبه‌ای کلاسیک، جاز، پاپ، راک و …
نحوه نواختن: سازهای کوبه‌ای دستی، پدالی، برقی و …
مفهوم ساز ضربی (کوبه‌ای)
ساز ضربی، سازی است که با ضربه، سایش، حرکت دست و … به صدا درمی‌آید. این سازها معمولاً برای ایجاد ریتم به کار می‌روند، اما می‌توان از آنها برای ایجاد ملودی نیز استفاده کرد. معمولا به ساز ضربی، کوبه‌ای نیز می‌گویند. برخی از سازهای ضربی، مانند زیلوفون، کوک معین دارند و برخی دیگر، مانند طبل، کوک نامعین دارند.
به عبارت دیگر سازهای ضربی، سازهایی هستند که با استفاده از ضربه زدن به آنها، صدا تولید می‌کنند. این سازها شامل یک مجموعه از ابزارها هستند که با استفاده از دست، چوب، فلز و یا سایر مواد، صدا تولید می‌کنند.
در جهان سازهای ضربی یا کوبه‌ای بسیار متنوعی وجود دارند که هر کدام دارای ویژگی‌ها و صدای منحصر به فرد خود است. این سازها در فرهنگ‌ها و موسیقی‌های مختلف جهان یافت می‌شوند و نقش مهمی در تولید ریتم و احساس موسیقی دارند. از طریق نوازندگی و استفاده از سازهای ضربی، می‌توان موسیقی را زنده و پویا کرد و تنوع و غنا را در اجراهای موسیقی ایجاد کرد.
در آموزشگاه موسیقی ماهور با بهره‌گیری از تجارب ارزشمند بهترین اساتید موسیقی در کرج می‌توانید به فراگیری انواع سازهای ضربی و کوبه‌ای بپردازید.
کاربردهای سازهای کوبه‌ای
سازهای کوبه‌ای برای موارد مختلفی استفاده می‌شوند:
موسیقی: در انواع مختلف موسیقی، از جمله موسیقی سنتی، کلاسیک، جاز، پاپ و راک از سازهای کوبه‌ای استفاده می‌شود.
رقص: در بسیاری از رقص‌ها، از سازهای کوبه‌ای برای ایجاد ریتم و شور و هیجان استفاده می‌شود.
تئاتر: در تئاتر، از سازهای کوبه‌ای برای ایجاد فضاسازی و انتقال حس و حال به مخاطب استفاده می‌شود.
آئین‌ها: در بسیاری از آئین‌ها و مراسم مذهبی و سنتی، از سازهای کوبه‌ای استفاده می‌شود.
آموزش: از سازهای کوبه‌ای در آموزش موسیقی به کودکان و بزرگسالان استفاده می‌شود. در آموزشگاه موسیقی ماهور بهترین اساتید موسیقی کرج آماده تدریس موسیقی به شما و کودکان شما هستند.
نکاتی برای انتخاب ساز ضربی مناسب
اگر قصد دارید نوازندگی با سازهای ضربی را یاد بگیرید، باید به نکات زیر توجه کنید:
علاقه: به چه نوع موسیقی و چه نوع سازهای ضربی علاقه دارید؟
بودجه: چقدر می‌خواهید برای خرید ساز هزینه کنید؟
زمان: چقدر وقت برای تمرین و یادگیری دارید؟
توانایی: آیا از نظر جسمی توانایی نواختن با ساز مورد نظر را دارید؟
معرفی بهترین آموزشگاه‌های موسیقی کرج
آموزشگاه موسیقی ماهور: واقع در استان البرز در شهر کرج در منطقه گوهردشت. در این آموزشگاه با بهره‌گیری از بهترین اساتید موسیقی ضربی و کوبه‌ای با محیط آرام و دلنشین می‌توانید به فراگیری انواع سازهای ضربی و کوبه‌ای بپردازید. بهترین اساتید موسیقی کرج برای آموزش سازهای ضربی از جمله تبک، هنگ درام، بلز، سازهای ضربی کودکان، دف و تمپو و انواع سازهای کوبه‌ای و ضربی در این آموزشگاه آماده تدریس به شما هستند.
معرفی منابع آموزشی برای یادگیری نوازندگی با سازهای ضربی
منابع آموزشی متعددی برای یادگیری نوازندگی با سازهای ضربی و کوبه‌ای وجود دارد. برخی از معروف‌ترین منابع آموزشی عبارتند از:
کتاب: کتاب‌های متعددی برای یادگیری نوازندگی با سازهای ضربی منتشر شده است که می‌توانید از آنها استفاده کنید.
وب سایت: وب سایت‌های متعددی وجود دارند که آموزش‌های آنلاین نوازندگی با سازهای ضربی را ارائه می‌دهند.
ویدیو: ویدئوهای آموزشی متعددی برای یادگیری نوازندگی با سازهای ضربی در یوتیوب و دیگر پلتفرم‌های اشتراک گذاری ویدئو وجود دارد.
نرم افزار: نرم افزارهای متعددی برای یادگیری نوازندگی با سازهای ضربی وجود دارد.
آموزش مستقیم توسط استاد: بهترین راه یادگیری نوازندگی با سازهای ضربی بهره‌گیری مستقیم از حضور استاد هر ساز است. در آموزشگاه ماهور بهترین اساتید سازهای ضربی آماده تدریس انواع سازهای ضربی به شما هستند.
سازهای ضربی دنیایی از تنوع و زیبایی هستند که می‌توانند لذت و هیجان زیادی را به زندگی ما هدیه بدهند. اگر به موسیقی و نوازندگی علاقه دارید، یادگیری نوازندگی با سازهای ضربی می‌تواند انتخابی عالی باشد. با گسترش و تنوع این سازها، فرصت‌های زیادی برای نوازندگان جوان در سبک‌های مختلف موسیقی وجود دارد.
سازهای ضربی در فرهنگ غربی:
طبل(تابلا) (Tabla): یکی از سازهای ضربی پرکاربرد در موسیقی‌های غربی است.
تمبورین (Tambourine): یا دایره زنگی سازی با صفحه‌ای چوبی و دسته‌ای که بر روی آن ضربه می‌زنند.
درام‌سِت(Drum set): مجموعه‌ای از طبل‌ها و سنج‌ها که در اجرای موسیقی‌های پاپ، راک، جاز و غیره استفاده می‌شود.
سازهای ضربی در فرهنگ آسیایی:
تابلا(Tabla): یکی از سازهای ضربی معروف در موسیقی هند و جنوب آسیا.
سنج(Cymbal): سازی با صفحه‌ای فلزی که با استفاده از دست‌ها نواخته می‌شود.
سازهای ضربی در فرهنگ آفریقایی:
درام: سازهای ضربی سنتی و ریتمیک آفریقا که در تعداد زیادی از فرهنگ‌ها و مناطق آفریقایی وجود دارد. هنگ درام از جمله این دسته از سازهاست.
جمبه(Djembe): یکی دیگر از سازهای ضربی آفریقایی با صدای عمیق و غنی.
سازهای ضربی در فرهنگ لاتین:
بانگو(Bongo): سازهای ضربی کوچک با تنظیم‌های مختلف، معمولاً در موسیقی‌های لاتین استفاده می‌شود.
کنگا(Conga): یک ساز ضربی بزرگ با صدای عمیق که در برخی از موسیقی‌های لاتین و کاریبی استفاده می‌شود.
سازهای ضربی در فرهنگ عربی:
داربوکا (تمپو) (Darbuka): سازی ضربی ترکیبی از طبل و تمبورین که در موسیقی‌های عربی و شرقی استفاده می‌شود.
ریق (دف) (Daf) (Riq): یک ساز ضربی کوچک با صدای بلند که در موسیقی‌های عربی توسط نوازندگان استفاده می‌شود.
معرفی انواع سازهای کوبه‌ای ایرانی
دف: دف یکی از قدیمی‌ترین و شناخته‌شده‌ترین سازهای کوبه‌ای ایرانی است که در موسیقی سنتی جایگاه ویژه‌ای دارد. این ساز از یک حلقه چوبی ساخته شده که بر روی آن پوست نازکی کشیده شده است. داخل حلقه چوبی دف، حدود ۴۰ حلقه فلزی تعبیه شده است که هنگام نواختن، صدای زنگ‌وار خود را به نوای ساز می‌دهند. دف شباهت زیادی به دایره دارد اما از آن بزرگ‌تر بوده و صدای بم‌تری دارد.
تمپو: تمپو یک ساز کوبه‌ای ایرانی است که شباهت زیادی به تنبک دارد. این ساز از جنس سفال یا فلز ساخته شده و صدای بم‌تری نسبت به تنبک دارد. تمپو در موسیقی جنوب ایران و موسیقی ترکی و عربی جایگاه ویژه‌ای دارد.
دهل: دهل یکی دیگر از سازهای کوبه‌ای ایرانی است که از دو طرف دارای پوسته است. این ساز توسط یک طناب به گردن نوازنده آویزان می‌شود و با کمک دو چوب (یکی ضخیم‌تر به نام چنگال و دیگری باریک‌تر به نام دیرک) نواخته می‌شود.
تنبک: تنبک یکی از محبوب‌ترین سازهای کوبه‌ای خاورمیانه است. این ساز از جنس چوب یا سفال ساخته شده و صدای حجیم و پرقدرتی دارد. تمبک به شکل افقی روی پای نوازنده قرار می‌گیرد.
دایره زنگی: دایره زنگی سازی شبیه به دف است که از آن کوچک‌تر بوده و در اطراف آن دو صفحه گرد فلزی وجود دارد. این دو صفحه فلزی، صدای زنگ خاصی را همراه با ضربه به پوست تولید می‌کنند.
سازهای کوبه‌ای نقش مهمی در موسیقی ایرانی دارند. این سازها برای ایجاد ریتم و ملودی در موسیقی استفاده می‌شوند. در این متن، به معرفی برخی از سازهای کوبه‌ای ایرانی پرداختیم.
معرفی سازهای کوبه‌ای خارجی
درام: درام یکی از شناخته‌شده‌ترین سازهای کوبه ای در جهان است که در سبک‌های مختلف موسیقی از جمله راک، پاپ، بلوز، جاز و غیره کاربرد دارد. درام کیت آکوستیک از مجموعه‌ای از طبل‌ها و سنج‌ها تشکیل شده که روی پایه‌ها و اتصالات مختلفی نصب شده و در کنار یکدیگر نواخته می‌شوند.
اجزای درام کیت: طبل اسنر: طبل کوچکی است که در دو طرف آن لایه‌ای پلاستیکی دارد و پوسته زیرین آن دارای سیم‌های کشیده شده است. این سیم‌ها باعث ایجاد صدای تیز و استاکاتو می‌شوند.
طبل بیس: بزرگ‌ترین طبل موجود در درام کیت است که روی زمین قرار می‌گیرد و با یک یا دو پدال توسط پای نوازنده نواخته می‌شود. این طبل صدایی پرقدرت و بم تولید می‌کند.
هیت هت: دو سنج کوچکی هستند که روی یکدیگر قرار گرفته‌اند و با یک پدال به هم برخورد می‌کنند. این سنج‌ها صدایی متوسط و تیز تولید می‌کنند.
سنج‌ها: سنج‌ها در اندازه‌ها و اشکال مختلفی وجود دارند و صدایی متنوع تولید می‌کنند. دو نوع رایج سنج‌ها در درام کیت، سنج کراش و سنج راید هستند. سنج کراش صدایی بلند و انفجاری دارد و معمولاً برای ایجاد ضربات محکم و نافذ استفاده می‌شود. سنج راید صدایی صاف و پایدار دارد و برای ایجاد ریتم‌های مختلف کاربرد دارد.
درام کیت الکترونیک: درام کیت الکترونیک جایگزینی برای درام کیت آکوستیک است که از سنج‌ها و طبل‌های الکترونیکی تشکیل شده است. این ساز صدایی شبیه به درام کیت آکوستیک دارد و مزیت‌هایی مانند قابلیت تنظیم صدا، حمل‌ونقل آسان و قیمت کمتر را نسبت به درام کیت آکوستیک ارائه می‌دهد.
جیمبه: جیمبه یکی از سازهای کوبه ای سنتی آفریقایی است که از چوب و پوست بز ساخته می‌شود. این ساز صدایی گرم و دلنشین دارد و در سبک‌های مختلف موسیقی از جمله جاز، راک، بلوز و غیره کاربرد دارد.
جان جان: جان جان از گروه طبل‌های طناب دار غرب آفریقاست که از سه ساز ضربی تشکیل شده است. این سازها معمولاً با هم نواخته می‌شوند و صدایی هماهنگ و دلنشین تولید می‌کنند.
اودو: اودو ساز کوبه ای نیجریه‌ای است که بدنه‌ای شبیه به گلدان دارد. این ساز صدایی عمیق و رسا تولید می‌کند و در موسیقی هندی و بندری ایرانی نیز کاربرد دارد.
کنگا: کنگا از سازهای کوبه ای لاتینی است که ریشه در کوبا دارد. این ساز از چوب و پوست گوساله ساخته می‌شود و در سبک‌های مختلف موسیقی از جمله جاز، راک، بلوز و غیره کاربرد دارد.
در پایان
در نتیجه بررسی مفصل سازهای ضربی خارجی و ایرانی، مشاهده می‌شود که این دو دسته از سازها دارای ویژگی‌ها و خصوصیات منحصر به فردی هستند که نمایانگر فرهنگ، تاریخ و هنر مردم هر منطقه می‌باشند. سازهای ضربی خارجی با تنوع فراوان در ساختار، صدا و استفاده از مواد مختلف، به گونه‌ای است که به تعبیری زبان موسیقی جهانی را با تازگی و زیبایی ارائه می‌دهند. از سوی دیگر، سازهای ضربی ایرانی با تاریخ غنی و جاودانه خود، عمق و ارزش‌های فرهنگی را منعکس می‌کنند.