بر اساس عرف کشور ما وسایل و اثاث منزل و هر اموال منقولی که برای استفاده در زندگی مشترک از سوی زن به منزل شوهر آورده می شود، تحت عنوان جهیزیه شناخته میشود. چنانچه زوجین طی زندگی مشترک خود تصمیم به جدایی از یکدیگر بگیرند، باید در مورد جهیزیه موجود و پس گرفتن جهیزیه یا استرداد جهیزیه تعیین و تکلیف شود. در این مقاله قصد داریم در رابطه با اینکه چگونه جهیزیه را استرداد کنیم توضیحاتی ارائه دهیم.
استرداد جهیزیه در چه صورت امکان پذیر است؟
طبق ماده ۱۱۰۷ قانون مدنی، تهیه اثاثیه خانه به عهده مرد گذاشته شده و زن اساسا وظیفه‌ای جهت تامین اثاث منزل ندارد، با این حال اگر تهیه آن را به عهده گیرد و به عنوان اثاث خانه در اختیار مرد قرار دهد، می‌تواند آن را مطالبه کند. به این منظور در صورتی که بر اساس اقرار مرد، شهادت شهود یا فهرست سیاهه و دیگر دلایل محکمه‌پسند ثابت شود که زن مقدار و اقلام مشخصی از اثاث را به عنوان جهیزیه به خانه مرد آورده و تحویل مرد داده، هر زمان اراده کند می‌تواند از زوج این وسایل را پس بگیرد و زوج حق مخالفت ندارد.
سیاهه جهیزیه چیست؟
بهتر است قبل از هر چیز لیست سیاه جهیزیه را تعریف کنیم. بعد از اختلافات بوجود آمده بین زن و شوهر هیچکس دسترسی به اموال دیگری نخواهد داشت، یعنی اگر هر چیزی به صورت قانونی به آنها انتقال داده نشده باشد، هیچ قانونی برای گرفتن سهم از دیگری و لیست سیاهه جهیزیه وجود ندارد، مگر مهریه برای زن و جهاز او که آن هم نیاز به طی کردن مراحل قانونی و ارائه مدارک لازم دارد.اموالی که مرد برای کمک در جهیزیه خریداری میکند را زوجه نمیتواند استرداد کنید زیرا مرد خرید آن را انجام داده و مالکیت آن برای مرد است.
جهاز اموال منقولی است که توسط زن تهیه و به منزل مرد آورده میشود و وی تنها می‌تواند از آن استفاده کند، و در صورت وارد شدن هرگونه خسارتی توسط مرد، باید عین همان کالا تهیه شود و یا خسارت وارد شده را پرداخت کند، برای نوشتن لیست سیاه جهیزیه لازم است که از اندازه تا کارخانه و تعداد، همه ذکر شود. در بهترین حالت این لیست باید قبل از ورود به منزل همسر تهیه و توسط او امضا شود.
استرداد جهیزیه چگونه انجام میشود؟
یکی از ارکان مهمی که در دعوای پس گرفتن جهیزیه نقش اساسی دارد، سیاهه یا لیست وسایل جهزیه است که زن به هنگام ازدواج به خانه مرد برده است. لیست اقلام جهیزیه یا همان سیاهه از قدیم در کشورمان رایج بوده است و نمونه‌های خطی قدیمی به کرات دیده شده است. به این منظور معمولا فهرستی کامل از جهیزیه با جزییات آن تهیه و پس از استقرار در خانه شوهر از وی امضا اخذ می‌کنند که این اقلام به منزل وی آورده شده است. جهت طرح دعوا استرداد جهیزیه زن می‌تواند از طریق دادگاه خانواده یا شورا حل اختلاف به استناد سیاهه دادخواست تقدیم کند. برای آسان تر شدن کارها میتوانید از وکیل خانواده در تهران مشاوره بگیرید.
برای اینکه دادگاه رای به استرداد جهیزیه دهد بایستی به دادخواست استرداد جهیزیه، سیاهه اموالی که به تأیید زوج رسیده است نیز ضمیمه شود. در صورت وجود سیاهه مذکور، که به امضای مرد رسیده است برای دادگاه هیچ مشکلی در انشای رأی به نفع زوجه مبنی بر مسترد نمودن جهیزیه اش وجود ندارد ولی اگر چنین سیاهه ای وجود نداشت چه باید کرد؟
دراین صورت باید با سایر مدارک اثبات استرداد جهیزیه خود را در محکمه ثابت کنیم. مثلاً اگر اجناس دارای فاکتور خرید معتبر به نام زوجه یا خانواده او باشند، ارائه شود. در صورت فقدان سیاهه و فاکتور خرید معمولاً شهادت شهود، بعنوان راهکاری برای کشف حقیقت پیشنهاد می شود. دراین حالت زوجه باید استشهادیه ای را شامل لیست اقلام جهیزیه برای استرداد جهیزیه تنظیم نماید که به امضای چند تن از اقوام، دوستان و آشنایان برسد و قاضی با استماع شهادت شهود علم به مالکیت زوجه بر اموال جهیزیه پیدا می کند.
نحوه دادخواست استرداد جهیزیه
- ارسال اظهارنامه رسمی استرداد جهیزیه توسط زوجه به زوج
- مشورت با بهترین وکیل طلاق در تهران، در صورت عدم توجه و بازپس ندادن جهیزیه از جانب زوج
- اعطای وکالت به وکیل خانواده
- ثبت نام در سیستم ثنا
- طرح دادخواست استرداد جهیزیه توسط زوجه از زوج(تنها اقلام باقی مانده از جهیزیه قابل استرداد هستند.)
- پیوست مدارک اثبات کننده جهیزیه از قبیل سیاهه یا فاکتور خرید به دادخواست
- طرح دادخواست تامین(جهت اطمینان زوجه از امنیت اقلام جهیزیه از بابت تضییع و تفریط)
- ابلاغ دادخواست تامین به زوج
- اجرای دادخواست تامین
روش های قانونی برای استرداد جهیزیه
- یکی از راه ها توافق زوج و زوجه است
- امکان گرفتن جهیزیه از طریق لیست
- امکان استفاده از شهادت شهود
شرایط عمومی طرح دعوای گرفتن جهیزیه
- منجر بودن و معلق و مشروط نبودن حق
- ذینفع بودن خواهان
- احراز سمت خواهان از جهت اصالت یا نمایندگی
- اهلیت خواهان
مدارک مورد نیاز برای تنظیم دادخواست استرداد جهیزیه
- اسناد و مدارک مبنی بر وجود رابطه زوجیت یا انقطاع آن (سند نکاح یا سند طلاق)
- اسناد و مدارک مبنی بر تحویل و یا آورده شدن اموال و جهیزیه به زندگی مشترک مانند: (لیست جهیزیه – تامین دلیل – شهادت شهود – سیاهه جهیزیه)
- اسناد و مدارک مبنی بر تعدی و تفریط جهیزیه از جمله: (معاینه محل و شهادت شهود)
شرایط اختصاصی استرداد جهیزیه
- مالکیت خواهان بر اموال مورد ادعا مانند فاکتورهای خرید.
- تسلیم مال موضوع دعوا: برای این موضوع همان لیست جهیزیه (سیاهه) کافی است. اگر لیست جهیزیه نباشد میتوان به شهادت شهود استناد کرد و یا با تامین دلیل از شورای حل اختلاف اموال موجود در خانه را تامین و لیست نمود تا بر اساس آن دادخواست تقدیم گردد. باید مطابق اسناد و مدارک موجود، تحویل و تسلیم اموال بر زوج یا آورده شدن این اموال در زندگی مشترک ثابت شود.
- وجود یا بقا عین جهیزیه: زوجه باید بقای عین جهیزیه را ثابت کند.
- ثابت کند جهیزیه در تصرف خوانده می باشد و اگر خوانده اعلام کند که جهیزیه تلف شده است و مقصر خوانده باشد حکم بر محکومیت خوانده به پرداخت قیمت جهیزیه در زمان تلف داده می شود.
رسیدگی دادگاه به پرونده استرداد جهیزیه
با تحویل دادخواست با عنوان استرداد جهیزیه به مجتمع قضایی دادگاههای خانواده، دادخواست و ضمایم آن در این مرجع ثبت و به یکی از دادگاههای خانواده فرستاده میشود. دفتردار شعبه پس از به ثبت رساندن دادخواست فوق، پرونده استرداد جهیزیه را به قاضی دادگاه تقدیم میکند. قاضی دادگاه نیز با ملاحظه دادخواست و سایر محتویات پرونده و با احراز کامل بودن پرونده دستور تعیین وقت جلسه رسیدگی را خطاب به دفتر خود می‌دهد. دفتردار در ادامه زمانی را به عنوان وقت جلسه رسیدگی تعیین و به دو طرف دعوا ابلاغ میکند. در جلسه رسیدگی خواهان و خوانده دعوا حاضر می‌شوند. خواهان پرونده شهود خود را در دادگاه برای اثبات ادعای خویش حاضر کرده است. خوانده دعوا نیز در جلسه رسیدگی عدم استرداد جهیزیه را انکار نمی‌کند.
مدت زمان استرداد جهیزیه
استرداد جهیزیه یک دعوایی است که به چشم خیلی راحت و آسان است، اما باید بدانید که نباید بدون داستن دلایل حقوقی، اقدامی کرد و باید حتما با یک وکیل خانواده که قانون را بلد هست مشورت کنید. شما باید به این نکته دقت داشته باشید که برای استرداد جهیزیه حتما باید به صورت قانونی اقدام نمایید. زیرا اگر غیر از این باشد، و خیال کنید که همانگونه که جهیزیه رو آورده اید همانگونه هم میتوانید ببرید این کار باعث می شود که مرد بتواند از شما شکایت خیانت در امانت بکند که در این حالت کار را برای شما بسیار سخت می کند.
مدت زمان استرداد جهیزیه نیز کاملا بستگی به توانایی وکیل شما دارد که چقدر توانایی در اجرای اینگونه پرونده ها دارد و به رای دادگاه نیز کاملا بستگی دارد.
آیا فروش جهیزیه توسط زوج تعقیب کیفری به دنبال دارد؟
اصولا جهیزیه به رسم امانت از سوی زوجه در اختیار زوج قرار می‌گیرد و زوج فقط می‌تواند از منافع آن استفاده کند. با توجه به مال بودن جهیزیه و اختصاص این اموال به زن، در صورتی که مرد جهیزیه همسرش را به فروش برساند، ممکن است با اتهام فروش مال غیر که مجازات آن درحکم کلاهبرداری است، روبرو شود و تحت تعقیب کیفری قرار گیرد.
جهیزیه قبل از طلاق هم قابلیت استرداد دارد یا حتما باید بعد از طلاق مسترد شود؟
براساس قانون پاسخ به این سوال مثبت است چرا که زن مالک آن وسایل است. اموال و وسایلی را که شوهر در طول زندگی مشترک خریداری میکند حتی آنچه را که در خرابی یا استهلاک جهیزیه زن خریداری میکند، جزء جهیزیه محسوب نمی‌شود.
برخی بر این باورند که در صورت وقوع طلاق امکان استرداد جهیزیه وجود دارد و قبل از طلاق امکان استرداد جهیزیه وجود ندارد. این باور صحیح نیست چرا که اموال متعلق به زوجه می باشد و خارج از مسائل عرفی، هر زمان که بخواهد می تواند آنها را از منزل مشترک خارج کند. چه قبل از طلاق و چه بعد از طلاق.
جهیزیه همان است که در شروع زندگی مشترک زن به خانه شوهر آورده است و اگر در طول زمان این وسایل خراب یا مستهلک شوند، شوهر مسئولیتی و تکلیفی برای پرداخت وجه آن یا دادن جایگزین ندارد؛ بنابراین اگر سالیانی از زندگی گذشته باشد بدیهی است که بعضی از وسایل منزل مستهلک و یا بعضا خراب شوند. زن اگر بخواهد دادخواست پس گرفتن جهیزیه بدهد فقط آنچه باقی مانده را می‌تواند مسترد کند. هیچکس نمی‌داند که قرار است چه اتفاقی بی‌افتد، با استناد بر این جمله میتوان جلوی بروز خیلی از اختلافات و مشکلات را گرفت، در کل قبل از شروع هر چیزی اگر تعیین کننده باشید، و خواسته های خود را به صورت واضح بیان کنید، نتیجه خوبی را خواهید گرفت.
در ازدواج نیز همینطور است، بعد از فروکش کردن احساسات و نمایان شدن اختلافات بین آنها، و تصمیم برای طلاق، درگیری هایی بوجود می‌آید که یکی از آنها اختلاف برای جهیزیه و لیست سیاهه جهیزیه است، با مطالعه مطلب بالا میتوانید از نحوه حل کردن این مشکل مطلع شوید، چه بهتر که اطلاعات خود را بیشتر کنید و از بروز آن جلوگیری کنید.
تعقیب شوهر(مرد) به جرم خیانت در امانت :
در شرایطی میتوان این جرم را بر زوج وارد کرد که زوجین طلاق گرفته‌اند یا در شرایطی جدا از یکدیگر زندگی می‌کنند یا به هر طریقی زوجه، زوج را ممنوع از تصاحب، تلف و استعمال کرده و زوجه جهیزیه را تحویل نگرفته و به زوج اخطار میکند که جهیزیه او را پس دهد. حال به وسیله اظهارنامه یا دادخواست استرداد جهیزیه با به صورت شفاهی یا ضمنی یا هر طریق دیگری که در دادگاه ثابت شود.
از زمان آگاهی زوج از خواست و اراده زوجه، شرط استرداد باید از سوی زوج انجام شود و از این زمان زوج امین اموال زوجه محسوب میشود و تعدی و تفریط در اینجا مصداق پیدا میکند. در اینجا زوجه به عنوان شاکی باید اثبات کند که از زمانی که به زوج اطلاع داده است، مال در دست زوج امانت بوده و وی در حفظ یا نگهداری این اموال تعدی یا تفریط کرده یا آنکه با اقداماتی مثل استعمال، تصاحب، تلف و مفقود کردن آن، موجب ضرر مالک یا زوجه شده و اقدام او در این خصوص با سوء‌نیت همراه بوده که احراز این سوء‌نیت نیز با دادگاه است.
آيا جهیزیه به ارث می‌رسد؟
مطابق قانون، همسران در مسائل مالی خود استقلال دارند. به همین دلیل جهیزیه نیز مالی است که متعلق به زوجه است و اگر زمانی زن فوت کند، اموالی که از او به جا می ماند به میزان سهم الارث به ورثه تعلق می گیرد. جهیزیه نیز به چنین سرنوشتی دچار میشود. اگر زوج و زوجه صاحب فرزند باشند، یک چهارم اموال به مرد به ارث می رسد و اگر صاحب فرزندی نباشند، یک دوم اموال به مرد به ارث رسیده و بقیه اموال میان سایر وراث تقسیم میشود.
منبع: سایت وکیل از ما