بلوک‌های هوادهی اتوکلاو شده (بلوک AAC) یا همان هبلکس، به دلیل ساختار متخلخل و وزن سبک خود، در پروژه‌های ساختمانی متعددی مورد استفاده قرار می‌گیرند. این ویژگی‌ها، در کنار سایر مزایا، هبلکس را به یک انتخاب هوشمندانه تبدیل کرده است. بااین‌حال، حساسیت این نوع مصالح به برخی عوامل محیطی و اجرایی، احتمال بروز ترک‌خوردگی را افزایش می‌دهد. اهمیت پیشگیری از ترک‌خوردگی در بلوک‌های هبلکس، فراتر از جنبه‌های ظاهری بوده و مستقیماً بر استحکام، عایق‌بندی و طول عمر ساختمان تأثیر می‌گذارد. در این مقاله، ضمن بررسی اهمیت موضوع، راهکارهای کاربردی مرتبط با آن ارائه خواهد شد.
علل اصلی ترک‌خوردگی بلوک هبلکس
در مصالح ساختمانی، ترک‌خوردگی یک مشکل شایع محسوب می‌شود و بلوک هبلکس نیز از این قاعده مستثنی نیستند و می‌توانند به دلایل مختلف دچار ترک شوند. این ترک‌خوردگی در بلوک‌های هبلکس ممکن است ناشی از علل متفاوتی باشد؛ بعضی از این علت‌ها به ماهیت مواد تشکیل‌دهنده و ساختار پر منفذ این بلوک‌ها مربوط است و برخی دیگر به اوضاع محیطی، طریقه نصب و کیفیت مصالحی که در ترکیب با هبلکس استفاده می‌شوند، بستگی دارد. بررسی دقیق این عوامل و شناسایی آن‌ها، به‌عنوان گامی ضروری در راستای اتخاذ تدابیر پیشگیرانه و ارائه راهکارهای مناسب برای جلوگیری از ترک‌خوردگی محسوب می‌شود.
بررسی دلایل ترک‌خوردگی بلوک‌های هبلکس
در ادامه، به بررسی دقیق‌تر و موردی علل اصلی ترک‌خوردگی در بلوک‌های هبلکس خواهیم پرداخت.
انقباض ناشی از خشک‌شدن
بلوک‌های هبلکس، پس از طی فرایند تولید، به دلیل ازدست‌دادن رطوبت باقی‌مانده، با پدیده انقباض مواجه می‌شوند. چنانچه این انقباض در طراحی و ساخت دیوارها مورد توجه قرار نگیرد و تدابیر لازم برای آن اتخاذ نشود، ممکن است شاهد ظهور ترک‌هایی با ابعاد گوناگون بر روی سطح بلوک‌ها باشیم. در مقابل، استفاده از چسب‌های هبلکس مرغوب و رعایت فاصله‌گذاری صحیح بین بلوک‌ها، می‌تواند به میزان قابل‌توجهی از بروز این مشکل جلوگیری کند.
انبساط و انقباض حرارتی
بلوک‌های هبلکس و سایر مصالح ساختمانی تحت‌تأثیر تغییرات دمای محیط منبسط و منقبض می‌گردند. در صورت بروز تغییرات دمایی شدید و عدم امکان حرکت کافی برای دیوارها، تنش در بلوک‌ها پدیدآمده و در نهایت منجر به ترک‌خوردگی می‌شود. راه‌حل این مشکل، استفاده از درزهای انبساط در فواصل استاندارد در امتداد دیوار است.
نشست نامتقارن ساختمان
درصورتی‌که پی ساختمان به‌طور یکنواخت نشست نکند، نیروهای کششی و فشاری غیر همسان در قسمت‌های مختلف دیوارها به وجود می‌آیند. این نیروها می‌توانند عامل ایجاد ترک در بلوک‌های هبلکس، به‌خصوص در محل اتصال دیواره‌ها به یکدیگر یا در نزدیکی بازشوها باشند. براین‌اساس، اطمینان از استحکام و پایداری شالوده ساختمان از اولویت بالایی برخوردار است.
واردشدن ضربه یا بار بیش از حد
واردشدن ضربه شدید به دیوار یا تحمل بار بیش از حد توسط دیوار می‌تواند باعث ایجاد ترک در بلوک‌های هبلکس شود. این نوع ترک‌ها معمولاً در محل ضربه یا در قسمت‌هایی که بار زیادی را تحمل می‌کنند، ظاهر می‌شوند. محافظت از دیوارها در برابر ضربات و اطمینان از عدم اعمال بار بیش از حد به آن‌ها ضروری است.
اجرای نادرست دیوار
اگر در ساخت دیوار از ملاط نامناسب استفاده شود، ضخامت صحیح ملاط بین بلوک‌ها رعایت نگردد، بلوک‌ها تراز نباشند و بست‌های اتصال مناسب به کار گرفته نشوند، ساختار دیوار دچار ضعف خواهد شد. این ضعف‌ها می‌توانند در اثر اعمال نیروهای مختلف، سبب ایجاد ترک‌خوردگی در دیوار شوند. به همین دلیل، اجرای صحیح و اصولی دیوارها توسط افراد متخصص بسیار مهم است.
رطوبت بیش از حد
علی‌رغم مقاومت بالای بلوک‌های هبلکس در برابر رطوبت، مجاورت طولانی با رطوبت بالا می‌تواند باعث تغییر حجم ناچیزی در آن‌ها شود. این تغییر حجم، به‌خصوص زمانی که به‌صورت ناهماهنگ در قسمت‌های مختلف دیوار ظاهر شود، می‌تواند به پیدایش ترک‌های سطحی بینجامد. عایق‌بندی درست دیوارها در برابر رطوبت می‌تواند از بروز این عارضه جلوگیری کند.
نصب صحیح بلوک هبلکس برای جلوگیری از ترک
بسیاری از ترک‌هایی که در دیوارهای هبلکس مشاهده می‌شوند، ریشه در اشتباهات رایج در هنگام نصب دارند. عدم تراز بودن بلوک‌ها، استفاده از ملاط یا چسب نامناسب، رعایت‌نکردن فاصله‌های استاندارد بین بلوک‌ها و بی‌توجهی به درزهای انبساط، همگی می‌توانند نقاط ضعف در ساختار دیوار ایجاد کرده و زمینه را برای ترک‌خوردگی فراهم کنند.
آماده‌سازی سطح زیرین
به‌منظور آماده‌سازی برای نصب، ابتدا اطمینان حاصل کنید که سطح زیرین (چه فونداسیون و چه دیوار قبلی) کاملاً صاف، تراز و پاک از هرگونه آلودگی است. وجود هرگونه ناهمواری یا آلودگی می‌تواند از چسبندگی مطلوب بلوک‌ها جلوگیری کرده و نقاطی را به وجود آورد که تنش در آن‌ها متمرکز شده و در نهایت باعث ایجاد ترک شود. برای اطمینان از تراز بودن سطح، از ابزارهای اندازه‌گیری دقیق مانند تراز لیزری یا تراز دستی به همراه شمشه استفاده کنید و در صورت لزوم، ناهمواری‌ها را برطرف نمایید.
چیدن اولین ردیف بلوک‌ها
استحکام و پایداری کلی دیوار به‌طور اساسی به اولین ردیف بلوک‌های هبلکس بستگی دارد. برای شروع، یک‌لایه یکدست از ملاط یا چسب مخصوص هبلکس را بر روی سطح زیرین پخش کنید. در ادامه، بلوک‌ها را بادقت و با درنظرگرفتن فاصله تعیین شده بین آن‌ها قرار دهید. در این فرایند، استفاده از تراز دستی و ریسمان برای اطمینان از تراز افقی و عمودی بلوک‌ها ضروری است. دقت در نصب ردیف نخست، از ایجاد نیروهای نامتقارن در ردیف‌های بعدی جلوگیری می‌کند.
چیدن ردیف‌های بعدی با رعایت همپوشانی
در هنگام چیدن ردیف‌های بعدی بلوک‌های هبلکس، حتماً اصل همپوشانی را رعایت کنید. به این معنی که درزهای عمودی بین بلوک‌های ساختمانی یک ردیف، نباید مستقیماً بالای درزهای عمودی ردیف زیرین قرار بگیرند. معمولاً توصیه می‌شود که همپوشانی به‌اندازه نصف طول بلوک باشد. این روش چیدمان، باعث توزیع یکنواخت بار و جلوگیری از ایجاد درزهای ضعیف و پیوسته عمودی می‌شود که مستعد ترک‌خوردگی هستند.
استفاده از بست‌ها و اتصالات مناسب
ضرورت استفاده از بست‌ها و اتصالات مناسب به‌منظور افزایش استحکام و جلوگیری از ترک‌خوردگی، در برخی موارد، به‌ویژه در دیوارهای بلند یا دیوارهایی که دارای بازشو هستند، احساس می‌شود. این بست‌ها می‌توانند شامل میلگردهای نازک بستر باشند که در داخل درزهای ملاط قرار می‌گیرند، یا اینکه شامل اتصالات مکانیکی در گوشه‌ها و در محل اتصال دیوارها به سایر اجزای سازه باشند. استفاده صحیح از این اتصالات، به توزیع تنش‌ها و جلوگیری از حرکات نسبی بین بلوک‌ها کمک می‌کند.
ایجاد درزهای انبساط
بلوک‌های هبلکس نیز، همانند دیگر مصالح ساختمانی، تحت‌تأثیر تغییرات دما و رطوبت منبسط و منقبض می‌گردند. به‌منظور جلوگیری از بروز تنش و ترک‌خوردگی ناشی از این تغییرات، ایجاد درزهای انبساط در فواصل مناسب الزامی است. محل دقیق و ابعاد این درزها باید با درنظرگرفتن طول و ارتفاع دیوار و شرایط آب‌وهوایی منطقه تعیین گردد. درزهای انبساط معمولاً با استفاده از مواد انعطاف‌پذیر نظیر ماستیک پر می‌شوند تا امکان حرکت بلوک‌ها میسر شود.
عمل‌آوری و محافظت پس از نصب
پس از اتمام نصب بلوک‌های هبلکس، عمل‌آوری صحیح ملاط یا چسب مورد استفاده بسیار مهم است. مطابق با دستورالعمل سازنده، دیوار را در برابر تابش مستقیم نور خورشید، باد شدید و بارندگی محافظت کنید. همچنین، از اعمال بار یا ضربه به دیوار تازه ساخته شده خودداری نمایید. عمل‌آوری مناسب، به گیرش کامل ملاط و افزایش استحکام دیوار کمک کرده و از ترک‌خوردگی‌های زودرس جلوگیری می‌کند.
نقش ملاط در پیشگیری از ترک‌خوردگی
به دلیل ساختار متخلخل و وزن سبک، بلوک‌های هبلکس دارای ویژگی‌های منحصربه‌فردی هستند که استفاده از ملاط و چسب‌های تخصصی را برای آن‌ها اجتناب‌ناپذیر می‌سازد. استفاده از ملات‌های سنتی که برای مصالح بنایی معمولی به کار می‌روند، به علت تفاوت در ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی، می‌تواند مشکلاتی نظیر چسبندگی ضعیف، خشک‌شدن سریع و ایجاد ترک در محل اتصال و سطح بلوک‌ها را به دنبال داشته باشد.
ملاط ایده‌آل برای هبلکس نیازمند ویژگی‌های خاصی است. انعطاف‌پذیری قابل‌توجه که از جمله مهم‌ترین این ویژگی‌ها محسوب می‌شود، به ملاط اجازه می‌دهد تا نوسانات حجمی ناشی از انقباض و انبساط حرارتی و رطوبتی بلوک‌ها را بدون بروز تنش و ایجاد ترک تحمل نمایند. علاوه بر این، قدرت چسبندگی بالا بین بلوک‌ها و ملاط، مانع از حرکت نسبی آن‌ها شده و یکپارچگی کلی بنا را حفظ می‌کند.
به‌طورکلی، ملاط و چسب‌های اختصاصی هبلکس دارای خاصیت حفظ رطوبت بالاتری هستند. این ویژگی از خشک‌شدن زودهنگام ملاط جلوگیری کرده و در نتیجه مانع از کاهش چسبندگی و ایجاد ترک‌های ناشی از کمبود آب می‌شود. همچنین، فرمولاسیون این مواد به‌گونه‌ای طراحی شده است که با ساختار شیمیایی هبلکس سازگار بوده و هیچ واکنش نامطلوبی را به وجود نمی‌آورد.
ترمیم ترک بلوک هبلکس
قبل از اقدام به هرگونه ترمیم، شناسایی دقیق علت اصلی ترک‌خوردگی ضروری است. ترمیم سطحی ترک بدون رفع عامل ایجاد آن، تنها یک راه‌حل موقت خواهد بود و احتمال بازگشت ترک در آینده نزدیک بسیار زیاد است.
مورد اول: ترک‌های مویی و کوچک
برای ترک‌های بسیار نازک و سطحی که به ترک‌های مویی معروف هستند، می‌توان از درزگیر اکریلیک یا بتونه انعطاف‌پذیر استفاده کرد. ابتدا مطمئن شوید که سطح ترک را به‌طور کامل تمیز کرده‌اید تا هرگونه گردوغبار و ذرات سست از بین بروند. سپس با استفاده از یک کاردک یا انگشت، درزگیر یا بتونه را به داخل ترک فشار دهید تا کاملاً آن را پر کند. پس از اینکه مواد خشک شدند، می‌توانید سطح را سنباده بزنید تا صاف شود و در صورت تمایل، آن را رنگ‌آمیزی کنید.
مورد دوم: ترک‌های متوسط
برای ترمیم ترک‌هایی با عرض بیشتر، در ابتدا لازم است کمی آن‌ها را بازتر کنید تا مواد ترمیمی بتوانند به‌خوبی به داخل آن‌ها نفوذ کنند. به این منظور، با استفاده از یک ابزار نوک‌تیز یا کاردک، لبه‌های ترک را به‌آرامی خراش دهید. پس از آن، سطح را کاملاً تمیز کنید و یک‌لایه پرایمر مخصوص بتن یا هبلکس را روی ترک بمالید. بعد از اینکه پرایمر خشک شد، ملاط ترمیمی مخصوص هبلکس را مطابق با دستورالعمل شرکت سازنده آماده نموده و با استفاده از کاردک، فضای داخل ترک را به‌دقت پر کنید.
مورد سوم: ترک‌های عمیق یا ساختاری
اگر ترک‌ها بسیار عمیق هستند یا به نظر می‌رسد که در ساختار دیوار نفوذ کرده‌اند، باید حتماً از یک متخصص کمک بگیرید. این نوع ترک‌ها ممکن است نشانه‌ای از مشکلات جدی‌تر در ساختمان باشند و نیاز به بررسی و تعمیرات تخصصی دارند. تلاش برای ترمیم خودسرانه این نوع ترک‌ها می‌تواند خطرناک باشد و مشکلات را تشدید کند.
باوجود تمام راهکارهای ارائه شده برای جلوگیری از ترک‌خوردگی بلوک‌های هبلکس، نباید از یاد برد که کیفیت خود بلوک، سنگ بنای اصلی یک ساخت‌وساز بادوام است. در میان تنوع برندهای موجود، بلوک‌های هبلکس سیپورکس به‌عنوان یک نام آشنا و معتبر در صنعت شناخته می‌شوند. این برند با تمرکز بر کیفیت و نوآوری، بلوک‌هایی تولید می‌کند که نه‌تنها از مقاومت بالایی برخوردارند، بلکه در برابر عوامل محیطی و فشارهای وارده نیز عملکرد مطلوبی از خود نشان می‌دهند و احتمال ترک‌خوردگی را به حداقل می‌رسانند.