سنسورهای فتوالکتریک ابزارهایی پرکاربرد در صنعت هستند که بمنظور تشخیص موقعیت، فاصله، حضور یا عدم حضور یک جسم بکار می‌روند. این سنسورها، بر اساس ویژگی‌های نوری کار می‌کنند و قابلیت تشخیص اجسام، تغییرات سطحی، رنگ و بازتاب نور را دارند. در ادامه این مقاله از تیبا بلاگ به توضیح جامع انواع، اصول عملکرد، و کاربردهای سنسورهای فتوالکتریک پرداخته‌ایم.
سنسور فتوالکتریک (Photoelectric Sensor) چیست و چگونه کار می‌کند؟
سنسور فتوالکتریک در اصل از یک منبع نور (معمولاً مادون قرمز یا نور مرئی)، یک گیرنده و مدار الکترونیکی تشکیل شده است. فرستنده (امیتر) نوری را منتشر کرده و گیرنده این نور را دریافت می‌کند. هنگامی که جسمی بین فرستنده و گیرنده قرار گیرد یا نور را منعکس کند، میزان نوری که به گیرنده می‌رسد تغییر می‌کند. این تغییر توسط گیرنده ثبت شده و به یک سیگنال الکتریکی تبدیل می‌شود که نشان‌دهنده حضور یا عدم حضور جسم است.
انواع سنسورهای فتوالکتریک و روش‌های تشخیص
سنسورهای فتوالکتریک به سه دسته اصلی تقسیم می‌شوند که هر کدام با استفاده از تکنیک‌های متفاوتی به تشخیص اجسام می‌پردازند:
روش پرتوی کامل (Through Beam)
روش دوطرفه یا پرتوی کامل، فرستنده و گیرنده در مقابل یکدیگر نصب می‌شوند و پرتو نور از امیتر به گیرنده می‌رسد. اگر جسمی بین این دو قرار بگیرد و نور را قطع کند، گیرنده متوجه عدم دریافت نور شده و وضعیت را به مدار کنترل می‌فرستد. این روش، عملکرد پایدار و فواصل تشخیص طولانی (تا بیش از ۱۰ متر) را فراهم می‌کند و به علت عدم تماس فیزیکی، برای شناسایی اجسام کوچک نیز مناسب است. این روش بخصوص در کاربردهایی که نیاز بدقت بسیار بالا و اطمینان از تشخیص دارند، مانند سیستم‌های ایمنی در خطوط تولید و ماشین‌آلات صنعتی، بسیار مفید است. از مهمترین برندها در این زمینه Leuze آلمان می‌باشد.
روش بازتابی (Retro-Reflective)
در این روش، فرستنده و گیرنده در یک سمت قرار می‌گیرند و یک بازتاب‌دهنده نور نیز روبروی آن‌ها نصب می‌شود. وقتی پرتو نوری از فرستنده عبور می‌کند و توسط بازتاب‌دهنده به گیرنده منعکس می‌شود، نور به گیرنده می‌رسد. اگر جسمی بین فرستنده و بازتاب‌دهنده قرار بگیرد، مسیر نور قطع شده و سنسور حضور جسم را تشخیص می‌دهد. این روش معمولاً در سیستم‌های خودکار بسته‌بندی و کنترل کیفی محصولات استفاده می‌شود، جایی که نیاز به تشخیص دقیق و سریع وجود دارد.
روش انتشار (Diffuse Reflective)
در سنسور فتوالکتریک یکطرفه، فرستنده و گیرنده در یک باکس قرار دارند و جسم مورد نظر بعنوان بازتاب‌دهنده عمل می‌کند. نور از فرستنده به جسم برخورد کرده و بخشی از آن به گیرنده بازمی‌گردد. این روش در تشخیص اشیاء نزدیک و کاربردهایی که بدقت کمتری نیاز دارند، بسیار کارآمد است. این روش بویژه در سیستم‌های اتوماسیون خانگی، تشخیص حضور افراد یا اشیاء، و کنترل روشنایی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
مزایای استفاده از سنسورهای فتوالکتریک
سنسورهای فتوالکتریک بدلیل ویژگی‌های خاص خود، در صنایع مختلف بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرند. از مزایای این سنسورها عبارتند از: دقت و سرعت بالا، قابلیت تشخیص اجسام متنوع، تشخیص بدون تماس، تنوع در فاصله سنجش و تشخیص دقیق رنگ.
بدلیل استفاده از نور، سنسورها واکنش سریع و دقت بالایی دارند. این ویژگی بخصوص در سیستم‌های خودکار که نیاز به تشخیص سریع دارند، مانند خطوط تولید خودکار، بسیار حائز اهمیت است.
این سنسورها براحتی می‌توانند انواع مواد مانند فلز، پلاستیک، شیشه و حتی مایعات را تشخیص دهند. این امر باعث شده است که سنسورهای فتوالکتریک در صنایع مختلف از جمله صنایع بسته‌بندی، خودروسازی و صنایع غذایی کاربرد گسترده‌ای داشته باشند.
احتمال آسیب دیدن اجسام کاهش می‌یابد چراکه سنجش بدون نیاز به تماس فیزیکی صورت می‌گیرد. این ویژگی در صنایعی که محصولات حساس یا شکننده تولید می‌شوند، مانند صنایع داروسازی و الکترونیک، بسیار مفید است.
فاصله سنجش این سنسورها از چند سانتی‌متر تا چندین متر متفاوت است و این قابلیت انعطاف زیادی بکاربرد آن‌ها می‌دهد. برای مثال، میتوان از سنسورهای فتوالکتریک برای تشخیص موقعیت اجسام در فواصل بسیار کوتاه یا در فواصل بلند در انبارهای خودکار استفاده کرد.
با استفاده از نور مرئی، این سنسورها قادر به تشخیص رنگ هستند. این ویژگی بخصوص در خطوط تولید که نیاز به تشخیص رنگ محصولات وجود دارد، مانند صنایع نساجی و رنگرزی، بسیار کاربردی است. از بهترین کمپانی‌های تولید سنسور فتوالکتریک میتوان به برند امرن اشاره کرد.
مشخصات فنی سنسورهای فتوالکتریک
این سنسورها دارای ویژگی‌های فنی مختلفی هستند که تعیین‌کننده کارایی و دقت آن‌ها در کاربردهای خاص هستند. برخی از این مشخصات عبارتند از:
فرکانس سوئیچینگ یا تعداد دفعات قطع و وصل شدن سنسور در هر ثانیه (واحد آن Hz است). این ویژگی در سیستم‌هایی که نیاز بسرعت بالا دارند، مانند روبات‌های صنعتی، اهمیت زیادی دارد.
فاصله سوئیچینگ نامی (Sn) یا فاصله‌ای که در شرایط استاندارد و بدون در نظر گرفتن عواملی مانند دما یا ولتاژ، برای سوئیچینگ تعریف شده است. این فاصله می‌تواند بسته به نوع سنسور و شرایط محیطی متفاوت باشد و باید با دقت انتخاب شود.
خروجی سنسور می‌تواند روشن (N.O) یا تاریک (N.C) باشد و همچنین نوع خروجی می‌تواند PNP یا NPN باشد که هرکدام کاربردهای خاص خود را دارند. برای مثال، سنسورهای با خروجی PNP معمولاً در سیستم‌های کنترلی که نیاز به خروجی مثبت دارند، استفاده می‌شوند.
کاربردهای سنسورهای فتوالکتریک
این سنسورها بدلیل ویژگی‌های بی‌نظیر خود در صنایع گوناگون و برای کاربردهای متنوع بکار گرفته می‌شوند. در زیر برخی از مهمترین کاربردهای آن‌ها اشاره شده است:
سنسورهای فتوالکتریک قابلیت تشخیص دقیق قطعات کوچک در صنایع مختلف مانند نجاری، بسته‌بندی و تولید را دارند. این ویژگی به بهبود کارایی و دقت در فرآیندهای تولید کمک می‌کند و باعث کاهش ضایعات می‌شود.
در صنایعی مانند صنایع غذایی و شیمیایی، این سنسورها برای تشخیص شیشه‌ها و بطری‌های شفاف یا پت pet بسیار کارآمد هستند. این قابلیت بخصوص در خطوط تولید نوشیدنی‌ها و بسته‌بندی مواد غذایی که بطری‌های شفاف استفاده می‌شود، بسیار مفید است.
در صنایع نیمه‌هادی و الکترونیک، سنسورها قادر به تشخیص دقیق لایه‌های شیشه‌ای و سایر مواد شفاف هستند. این ویژگی به تولیدکنندگان کمک می‌کند تا کیفیت محصولات خود را بهبود بخشند و از وقوع خطاهای تولید جلوگیری کنند.
برای شمارش یا بررسی وضعیت محصولات در حال حرکت روی نوار نقاله، این سنسورها بسیار مفید هستند. این ویژگی بخصوص در خطوط تولید انبوه که محصولات با سرعت بالا در حال حرکت هستند، به بهبود کنترل کیفیت و افزایش بهره‌وری کمک می‌کند.
بدلیل حساسیت به تغییرات سطح و رنگ، این سنسورها می‌توانند تایرهای سیاه با ضریب انعکاس پایین را نیز تشخیص دهند. این ویژگی بخصوص در صنایع خودروسازی و تولید لاستیک‌ها کاربرد دارد.
با تشخیص لبه‌های منسوجات در خط تولید، از ایجاد پیچش و مشکلات احتمالی جلوگیری می‌شود. این سنسورها در صنایع نساجی به بهبود کیفیت محصولات و کاهش ضایعات کمک می‌کنند.
با نصب سنسورهای فتوالکتریک در کابین آسانسور، موقعیت دقیق کابین شناسایی می‌شود و امنیت در حرکت کابین افزایش می‌یابد. این سنسورها همچنین می‌توانند در درب‌های آسانسور استفاده شوند تا از برخورد درب با افراد یا اشیاء جلوگیری کنند.
اصول عملکرد سنسورهای فتوالکتریک و ویژگی‌های نوری
یکی از مهمترین اصول کاری سنسورهای فتوالکتریک، استفاده از خواص نوری مانند بازتاب، انکسار و قطبش نور است.
در سنسورهای بازتابی، نور پس از برخورد با جسم یا بازتابنده به گیرنده بازمی‌گردد و بر این اساس، حضور جسم تشخیص داده می‌شود. این ویژگی به تشخیص دقیق اجسام و کاهش خطاهای تشخیصی کمک می‌کند.
با عبور نور از یک فیلتر قطبی، سنسورهای فتوالکتریک قادر به تشخیص دقیق‌تر اشیاء هستند. این ویژگی بخصوص در مواقعی که باید از تداخل نورهای خارجی جلوگیری کرد، بسیار مفید است. برای مثال، در محیط‌هایی که نورهای محیطی قوی وجود دارد، استفاده از قطبش نور می‌تواند دقت تشخیص را بهبود بخشد.
سیستم نوردهی و تقویت‌کننده‌ها
اکثر سنسورهای فتوالکتریک از نور پالس تعدیل‌شده استفاده می‌کنند که اثرات تداخل نور خارجی را کاهش داده و دقت تشخیص را افزایش می‌دهد. این سیستم باعث می‌شود که سنسور بتواند در محیط‌های پرنور نیز بطور دقیق عمل کند. همچنین برخی از مدل‌ها به یک تقویت‌کننده جداگانه متصل هستند که تنظیم حساسیت از راه دور را ممکن می‌سازد. این قابلیت بکاربران اجازه می‌دهد تا بدون نیاز به دسترسی مستقیم به سنسور، تنظیمات مورد نظر را انجام دهند.
نکات کاربردی در انتخاب سنسورهای فتوالکتریک
در هنگام انتخاب سنسورهای فتوالکتریک برای یک کاربرد خاص، باید به عواملی مانند فاصله سنجش، نوع ماده جسم، شرایط محیطی (مانند گرد و غبار یا نور خارجی)، و نیاز بدقت بالا توجه کرد. همچنین، انتخاب نوع خروجی (PNP یا NPN) و نوع سوئیچ (N.O یا N.C) باید متناسب با نیازهای سیستم کنترلی باشد. علاوه بر این، باید به نوع منبع نوری سنسور نیز توجه کرد؛ بعنوان مثال، سنسورهایی که از نور مادون قرمز استفاده می‌کنند، برای تشخیص اجسامی با بازتاب کم مناسب‌تر هستند.
نمایندگی وگا (آداک فرآیند سپهر) – فروش انواع سطح سنج و سنسور فشار در ایران
آداک فرآیند سپهر بعنوان نمایندگی وگا آلمان (VEGA) در ایران، خدمات تأمین و فروش تجهیزات ابزار دقیق صنعتی از جمله سطح سنج‌ها و سنسورهای فشار را ارائه می‌دهد. این شرکت با تمرکز بر کیفیت و نیازهای صنایع مختلف، یکی از معتبرترین نمایندگی‌های وگا در کشور محسوب می‌شود.
وگا یکی از برندهای پیشرو در تولید سطح سنج‌ها و سنسورهای فشار است که در صنایع نفت، پتروشیمی، آب و فاضلاب و غذایی استفاده می‌شود. این تجهیزات با دقت بالا و طراحی مقاوم، به بهبود بهره‌وری صنایع کمک می‌کنند.
محصولات سطح سنج و سنسور فشار وگا
سطح سنج‌های وگا با تکنولوژی‌های راداری، اولتراسونیک و خازنی برای اندازه‌گیری سطح مایعات و مواد جامد در مخازن استفاده می‌شوند. این سطح سنج‌ها بدلیل دقت بالا و مقاومت در برابر شرایط سخت محیطی، انتخاب مناسبی برای صنایع مختلف هستند. سنسورهای فشار وگا نیز برای اندازه‌گیری فشار گازها، مایعات و مواد جامد با دقت بالا طراحی شده‌اند و در شرایط محیطی مختلف عملکرد مطمئنی دارند.
آداک فرآیند سپهر علاوه بر تأمین تجهیزات، خدمات مشاوره‌ای و پشتیبانی فنی نیز ارائه می‌دهد. امکان مشاوره رایگان از طریق واتساپ، تماس تلفنی و فرم درخواست در وب‌سایت نیز فراهم است.
چرا آداک فرآیند سپهر؟ آداک فرآیند سپهر نماینده رسمی وگا در ایران است که اصالت و کیفیت محصولات را تضمین می‌کند. این شرکت با پشتیبانی کامل، پاسخگویی به سوالات فنی و راهنمایی‌های لازم در خصوص نصب و استفاده از تجهیزات را به مشتریان ارائه می‌دهد. همچنین، تنوع محصولات وگا، امکان تأمین تجهیزات متناسب با نیازهای مختلف صنایع را فراهم می‌سازد.
خلاصه
سنسورهای فتوالکتریک بدلیل دقت بالا، قابلیت استفاده در شرایط متنوع محیطی و تنوع در کاربردها، یکی از ابزارهای اصلی در صنایع مختلف محسوب می‌شوند. از این سنسورها برای تشخیص اجسام مختلف، شناسایی محصولات و حتی بررسی دقیق لایه‌های نازک استفاده می‌شود. اگرچه سنسورهای فتوالکتریک دارای انواع مختلفی هستند، اما همگی از نور بعنوان اصلی‌ترین عنصر تشخیص استفاده کرده و بسته به نیاز، در فواصل و شرایط مختلف قابل تنظیم و استفاده‌اند.
آداک فرآیند سپهر تأمین کننده معتبر تجهیزات ابزار دقیق با ارائه مشاوره‌های فنی و پشتیبانی پس از فروش، بهترین تجربه ممکن را برای مشتریان فراهم می‌کند. همکاری متخصصان این شرکت تضمین می‌کند که نیازهای مشتریان بدرستی شناسایی و برآورده شود.
با توجه به ویژگی‌های منحصر بفرد و کاربردهای گسترده، این سنسورها بعنوان یکی از اجزای حیاتی در سیستم‌های کنترل صنعتی شناخته می‌شوند و می‌توانند به بهبود کارایی و دقت در فرآیندهای تولید کمک کنند. استفاده از سنسورهای فتوالکتریک در صنایع مختلف نه تنها به افزایش بهره‌وری و کاهش هزینه‌ها کمک می‌کند، بلکه باعث بهبود کیفیت محصولات و کاهش ضایعات نیز می‌شود. بنابراین، این سنسورها در آینده نیز نقش مهمی در توسعه فناوری‌های خودکار و هوشمندسازی صنایع ایفا خواهند کرد.