اصطلاحات زعفران در تنوع محصولات
نحوه برداشت و جداسازی بخش‌های مختلف زعفران، این گیاه معطر و گران‌قیمت، باعث پدید آمدن اصطلاحات زعفران در این بخش شده است. نام‌هایی که هر یک بیانگر بخشی از این گیاه بوده و در تعیین قیمت و نوع استفاده از آن نیز موثرند.
با برخی از اصطلاحات زعفران آشنا شوید:
نگین
زعفران نگین گران‌ترین نوع زعفران است. این نوع زعفران از سه رشته کلاله زعفران تشکیل شده است که به هم متصل هستند. زعفران نگین در واقع زعفران سرگلی است که کلاله‌های آن به صورت رشته‌ای و بدون شکستگی بوده و از کیفیت بسیار بالایی برخوردار است. این محصول دارای رنگ و عطر بسیار بالا است و اغلب برای مصارف خاص مانند تهیه غذاهای گران قیمت استفاده می‌شود.
زعفران سوپر نگین
در زعفران سوپر نگین، کلاله‌ها به صورت رشته‌ای و بسیار نازک بوده و از کیفیت فوق‌العاده بالایی برخوردارند و معمولا برای مصارف خاص مانند تهیه غذاهای مجلسی استفاده می‌شود.
زعفران ممتاز
از کیفیت بسیار بالایی برخوردار بوده و بیشتر برای مصارف صادراتی استفاده می‌شود.
زعفران اعلا
زعفران اعلا، زعفرانی است با کیفیت و خلوص بسیار بالا که برای مصارف ویژه، از جمله سوغات و صادرات مناسب است.
سرگل
اصطلاح سرگل به مرغوب‌ترین نوع زعفران بعد از زعفران نگین اطلاق می‌شود. این نوع زعفران از کلاله زعفران تشکیل شده و هیچ خامه‌ای ندارد. زعفران سرگل دارای رنگ و عطر بسیار بالا است.
دسته
زعفران دسته از کلاله و خامه زعفران تشکیل شده است. این نوع زعفران دارای رنگ و عطر کمتری نسبت به زعفران سرگل و نگین است.
پوشال
زعفران پوشال از کلاله زعفران و مقداری خامه تشکیل شده است. این نوع زعفران دارای رنگ و عطر کمتری نسبت به زعفران سرگل، نگین و دسته است.
زعفران هوادار
زعفرانی که دارای رطوبت بوده و رنگ و عطر کمتری نسبت به زعفران مرغوب دارد، زعفران هوادار نامیده می‌شود. این نوع زعفران معمولاً دارای قیمت پایین‌تری نیز نسبه به سایر نمونه‌ها است.
زعفران سربی
زعفرانی که دارای رنگ قرمز تیره و کدر باشد، گفته می‌شود که سربی است. این نوع زعفران دارای کیفیت پایینی است و به دلیل داشتن رنگدانه‌های سنگین، می‌تواند مضر باشد. در مواردی نیز این دانه‌ها با هدف تقلب و بالا بردن وزن زعفران به شکل تقلبی در آن قرار داده می‌شوند.
زعفران زارپیر
زعفرانی که دارای رنگ قرمز روشن و مایل به زرد باشد، گفته می‌شود که زارپیر است. این نوع زعفران معمولاً دارای عطر کمتری نسبت به زعفران مرغوب است.
زعفران شاخ بزی
زعفرانی که دارای کلاله‌های بلند و خمیده باشد، شاخ بزی نامیده می‌شود که معمولاً دارای کیفیت بالایی است و دارای رنگ و عطر بسیار خوبی است.
پیاز زعفران
اندام ذخیره‌ای گیاه زعفران است که از آن کلاله‌های زعفران رشد می‌کنند.
جدول مقایسه انواع زعفران از نظر رنگ، عطر و قیمت!
تنوع محصولات زعفران باعث شده این تولیدات در قیمت‌ها و با وبژگی‌های مختلفی به مشتریان عرضه شوند. از محل کشت و کیفیت نگهداری تا بخش‌های مختلف این گیاه و عطر آنها بر این موضوع اثر دارد.
این تفاوت و تنوع را می‌توان در جدول زیر خلاصه کرد:
| ویژگی | زعفران نگین | زعفران سرگل | زعفران دسته | زعفران پوشال |
| رنگ | تیره‌ترین | تیره‌تر | روشن‌تر | روشن‌ترین |
| عطر | قوی‌ترین | قوی‌تر | ضعیف‌تر | ضعیف‌ترین |
| قیمت | بالاترین | دومین | سومین | چهارمین |
- نکته: زعفران نگین و سرگل به دلیل داشتن رنگ و عطر بالا برای مصارف خوراکی مانند تزیین غذاها و تهیه دمنوش مناسب است. نوع دسته و پوشال با داشتن رنگ و عطر کمتر برای مصارف صنعتی مانند تهیه رنگ خوراکی و صنایع آرایشی و بهداشتی در نظر گرفته می‌شوند.
اصطلاحات زعفران در واحدهای اندازه‌گیری!
زعفران از گران‌ترین ادویه‌های جهان بوده و به همین دلیل، دقت در اندازه‌گیری آن بسیار مهم است. در ایران، واحدهای اندازه‌گیری مختلفی برای زعفران استفاده می‌شود که هر یک کاربرد خاص خود را دارند.
در این بخش به معرفی این اصطلاحات زعفران می‌پردازیم:
گرم
واحد اندازه‌گیری استاندارد زعفران در ایران، گرم است. یک گرم برابر با یک هزارم کیلوگرم است. برای اندازه‌گیری زعفران با واحد گرم، می‌توان از ترازوهای دیجیتال یا عقربه‌ای استفاده کرد.
مثقال
مثقال یکی از واحدهای اندازه‌گیری سنتی ایران است که برای اندازه‌گیری طلا، نقره و سایر فلزات گران‌بها نیز استفاده می‌شود. یک مثقال برابر با ۴٫۶۰۸ گرم است. برای اندازه‌گیری زعفران با واحد مثقال، می‌توان از ترازوهای مثقال‌خوری استفاده کرد.
سیر
سیر یکی دیگر از واحدهای اندازه‌گیری سنتی ایران برای اندازه‌گیری و از اصطلاحات زعفران است. یک سیر برابر با ۷۵ گرم است. این واحد اندازه‌گیری معمولاً برای خرید و فروش زعفران در بازار استفاده می‌شود.
پوسته زعفران
پوسته زعفران، قسمتی از پیاز زعفران است که پس از برداشت، از کلاله‌ها جدا می‌شود. پوسته زعفران ارزش غذایی ندارد و معمولاً برای مصارف صنعتی مانند تهیه رنگ خوراکی استفاده می‌شود. پوسته زعفران را می‌توان با واحد گرم، مثقال یا سیر اندازه‌گیری کرد.
سایر واحدهای اندازه‌گیری
علاوه بر واحدهای اندازه‌گیری ذکر شده، اصطلاحات زعفران دیگری نیز وجود دارد که کمتر استفاده می‌شوند. از جمله آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
دانه
برابر با یک کلاله زعفران، برای مصارف خوراکی است و برای زعفران دسته استفاده می‌شود.
مشت
برابر با ۱۰۰۰ تا ۱۵۰۰ دانه زعفران، برای مصارف صنعتی بوده و برای زعفران پوشال استفاده می‌شود.
برگ
برابر با ۱۰ تا ۱۵ دانه زعفران است و برای مصارف صنعتی کاربرد دارد.
چوب
برابر با ۱۰۰ تا ۱۵۰ دانه زعفران است و در مصارف صنعتی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
واحدهای اندازه‌گیری دانه، برگ و چوب، دقت کمتری نسبت به گرم و مثقال دارند.
در ادامه، جدولی ارائه شده است که خلاصه‌ای از توضیحات ارائه شده در بالا را نشان می‌دهد:
| واحد اندازه گیری | مقدار | کاربرد |
| دانه | یک کلاله زعفران | مصارف خوراکی |
| برگ | ۱۰ تا ۱۵ دانه زعفران | مصارف صنعتی |
| چوب | ۱۰۰ تا ۱۵۰ دانه زعفران | مصارف صنعتی |
| مشت | ۱۰۰۰ تا ۱۵۰۰ دانه زعفران | مصارف صنعتی |
انتخاب واحد اندازه‌گیری مناسب برای زعفران، به نیاز و سلیقه شما بستگی دارد. اگر به دنبال دقت بالا در اندازه‌گیری هستید، می‌توانید از واحد گرم و چنانچه به دنبال واحدهای اندازه‌گیری سنتی هستید، می‌توانید از واحدهای مثقال یا سیر استفاده کنید.
و در پایان، نحوه تشخیص زعفران تقلبی از اصل!
برای تشخیص زعفران تقلبی از زعفران مرغوب، می‌توان از روش‌های زیر استفاده کرد:
- عطر: زعفران مرغوب دارای بوی بسیار خوبی است. زعفرانی که عطر خوبی ندارد معمولا تقلبی است.
- رنگ: زعفران مرغوب دارای رنگ قرمز تیره و درخشان است. در صورتی که زعفرانی رنگ بسیار روشن یا کدر داشته باشد، احتمال تقلبی بودن آن بیشتر است.
- طعم: زعفران مرغوب دارای طعمی ملایم و شیرین است. اگر نمونه مورد نظر طعم تند یا تلخی داشت، احتمالا تقلبی است.
- شکل ظاهری: زعفران مرغوب دارای رشته‌های بلند و یک‌دست است. چنانچه رشته‌ها کوتاه یا شکسته است، از نوع نامرغوب یا تقلبی است.
همچنین می‌توان زعفران را برای تشخیص اصل یا تقلبی بودن به آزمایشگاه ارسال کرد تا کیفیت آن مورد بررسی قرار گیرد.
اما آسان ترین راه خرید زعفران از فروشگاه های معتبر می باشد ، در این صورت می توانید اطمینان داشته باشید که زعفرانی که خریده اید از کیفیت لازم برخوردار است .