استاندارد ATEX یک چارچوب قانونی است که برای تضمین ایمنی تجهیزات ضد انفجار و سیستم‌های حفاظتی در محیط‌های خطرناک طراحی شده است. این استاندارد که از سوی اتحادیه اروپا تدوین شده است، به منظور کاهش خطر انفجار در محیط‌هایی که دارای گازها، بخارات یا گرد و غبارهای قابل اشتعال هستند، اعمال می‌شود. تجهیزات ضد انفجار و سیستم‌هایی که در این محیط‌ها استفاده می‌شوند، باید با الزامات ATEX هماهنگ باشند تا خطرات ناشی از اشتعال و انفجار را به حداقل برسانند. این استاندارد دو دستورالعمل اصلی دارد: یکی مربوط به تولیدکنندگان تجهیزات ضد انفجار و دیگری مربوط به کارفرمایان که با رعایت این دستورالعمل‌ها، ایمنی در محیط‌های خطرناک تضمین می‌شود.
دستورالعمل EC/2014/34 چیست؟
دستورالعمل EC/2014/34، که به عنوان دستورالعمل ATEX 2014 شناخته می‌شود، یک مقررات حقوقی اتحادیه اروپا است که شرایط فروش و ورود تجهیزات و سیستم‌های محافظتی مورد استفاده در محیط‌های پتانسیل انفجاری را تنظیم می‌کند. این دستورالعمل بر اساس اصول هماهنگی تکنیک‌های فنی در سراسر اتحادیه اروپا است و هدف آن افزایش سطح ایمنی تجهیزات ضد انفجار استفاده شده در فضاهایی با خطر انفجار و همچنین تسهیل تجارت این تزات جهیدر بازار داخلی است. تولیدکنندگان موظف هستند که اطمینان حاصل کنند تجهیزاتشان با این دستورالعمل مطابقت دارد و باید نشان CE را بر روی محصولات خود زده و اعلامیه انطباق را ارائه دهند، که نشان‌دهنده پایبندی به الزامات ایمنی مربوطه است.
حفاظت در مورد اتمسفرهای انفجاری
حفاظت در مورد اتمسفرهای انفجاری، که به اختصار به آنها اتمسفرهای ATEX گفته می‌شود، یکی از مهم‌ترین جنبه‌های ایمنی در صنایعی است که با مواد قابل اشتعال کار می‌کنند. این اتمسفرها معمولاً در محیط‌هایی مانند پالایشگاه‌ها، کارخانه‌های شیمیایی و سایر محیط‌های صنعتی که گازها، بخارات یا گرد و غبارهای قابل اشتعال وجود دارند، شکل می‌گیرند. در چنین شرایطی، حتی یک جرقه کوچک می‌تواند باعث وقوع انفجار شود. بنابراین، شناسایی و کنترل منابع احتمالی انتشار این جرقه‌ها از اهمیت بالایی برخوردار است. این شامل طراحی مناسب تجهیزاتی مانند ،گلند ضد انفجار استفاده از مواد مقاوم در برابر جرقه و اجرای رویه‌های ایمنی دقیق برای جلوگیری از تراکم این مواد قابل اشتعال در هوا است.
دستورالعمل‌های ATEX در اتحادیه اروپا برای اطمینان از اینکه تجهیزات ضد انفجار و سیستم‌های مورد استفاده در این اتمسفرها به گونه‌ای طراحی و ساخته شده‌اند که خطر انفجار را به حداقل می‌رسانند، طراحی شده‌اند. این دستورالعمل‌ها شامل مشخصات فنی دقیقی برای تجهیزات ضد انفجار هستند تا از ورود به مناطقی که ممکن است حاوی اتمسفر قابل اشتعال باشند، جلوگیری کنند. علاوه بر این، شرکت‌ها ملزم به ارزیابی خطرات محیطی خود و اجرای سیستم‌های مدیریتی هستند که اطمینان حاصل کند همه عملیات در سطوح ایمنی قابل قبولی انجام می‌شوند. این فرآیندها به کاهش احتمال وقوع حوادث و تقویت ایمنی کارکنان در این محیط‌ها کمک شایانی می‌کند.
ATEX 137 چیست؟ ارتقاء سلامت و ایمنی محل کار
ATEX 137، که رسماً به عنوان دستورالعمل ۱۹۹۹/۹۲/EC شناخته می‌شود، مجموعه‌ای از الزامات را برای بهبود سلامت و ایمنی کارکنان در محیط‌های کاری که ممکن است در معرض اتمسفرهای انفجاری قرار گیرند، ارائه می‌دهد. این دستورالعمل اتحادیه اروپا بر کارفرمایان تأکید می‌کند که باید ارزیابی دقیقی از خطرات محتمل در محیط‌های کاری خود انجام دهند و تدابیر پیشگیرانه‌ای را برای حفاظت از کارکنان در برابر خطرات ناشی از انفجار اعمال کنند. این ازالزامات شامل فراهم کردن آموزش‌های لازم، نصب تجهیزات ایمنی مناسب و اطمینان از رعایت استانداردهای بالا در طراحی و نگهداری محیط کار است. ATEX 137 بر اهمیت یک سیستم مدیریت ایمنی کامل و مؤثر تأکید دارد که کلیه جنبه‌های ایمنی و سلامتی کارکنان را در نظر می‌گیرد، تا اطمینان حاصل شود که هر فردی در محیط‌های پرخطر به طور ایمن کار می‌کند.
درک منطقه بندی مناطق پرخطر در استاندارد ATEX: رمز گشایی ATEX
درک منطقه بندی مناطق پرخطر بر اساس استاندارد ATEX یکی از مؤلفه‌های کلیدی در پیاده‌سازی اقدامات ایمنی مناسب در محیط‌هایی است که با خطر انفجار مواجه هستند. استاندارد ATEX مناطق را بر اساس میزان خطر انفجار به سه دسته تقسیم‌بندی می‌کند. این تقسیم‌بندی بر اساس دو معیار اصلی صورت می‌گیرد: اول، میزان حضور مواد قابل اشتعال در هوا، دوم، تکرار و مدت زمان حضور این مواد. مناطق تعریف‌شده عبارتند از:
منطقه ۰ (Zone 0): محیطی که در آن اتمسفر قابل انفجار به صورت مداوم یا برای مدت طولانی وجود دارد.
منطقه ۱ (Zone 1): محیطی که در آن اتمسفر قابل انفجار به طور معمول در حین عملیات روتین وجود دارد.
منطقه ۲ (Zone 2): محیطی که در آن اتمسفر قابل انفجار به ندرت و فقط برای مدت کوتاهی حین نقص یا اختلال در عملیات وجود دارد.
بر اساس این تقسیم‌بندی، لازم است که تجهیزات و روش‌های ایمنی مورد استفاده در هر منطقه به گونه‌ای انتخاب شوند که با سطح خطر موجود مطابقت داشته باشند. تجهیزات ضد انفجار مورد استفاده باید دارای مارکینگ ATEX باشند که نشان‌دهنده تأییدیه‌های لازم برای استفاده در هر یک از این مناطق خطر است. علاوه بر این، استاندارد ATEX کارفرمایان را ملزم می‌کند که اقدامات زیر را انجام دهند:
ارزیابی دقیق ریسک‌های محیط کار و تدوین دستورالعمل‌های واضح برای کارکنان.
آموزش مناسب کارکنان برای کار در مناطق پرخطر و استفاده صحیح از تجهیزاتی مانند گلند ضد انفجار.
ایجاد برنامه‌های نظارتی و بازرسی مداوم برای اطمینان از ایمنی مستمر تجهیزات و فرایندها.
این رویکرد تضمین می‌کند که محیط‌های کار با خطر انفجار به طور موثری مدیریت شوند و خطرات احتمالی به حداقل رسیده و از جان افراد محافظت شود.
در نهایت، استاندارد ATEX به عنوان یک چارچوب قانونی ضروری در اتحادیه اروپا عمل می‌کند که از ایمنی تجهیزات و سیستم‌های مورد استفاده در محیط‌های دارای خطر انفجار محافظت می‌کند. تعهد به رعایت دستورالعمل‌های ATEX نه تنها از حوادث جلوگیری می‌کند بلکه به تضمین سلامت و ایمنی کارکنان کمک شایانی می‌کند. بلکه، این استاندارد تأکید دارد بر اینکه شرکت‌ها باید به طور مستمر خطرات احتمالی در محیط کار خود را ارزیابی کرده و تدابیر ایمنی مؤثری را برای کاهش این خطرات اتخاذ نمایند. از این رو، آشنایی دقیق با مفاد استاندارد ATEX و پیاده‌سازی آن در تمامی سطوح سازمان‌های مربوطه، کلیدی برای حفظ استانداردهای بالای ایمنی در صنایع پرخطر است.