خسارت تاخیر تادیه خسارتی است که بر اثر کم شدن ارزش پول بر عهده مدیون است که باید آن را به داین پرداخت کند. بر اساس ماده ۵۱۲ قانون آئین دادرسی در دعاوی که با موضوع دین و از نوع وجه رایج باشد و داین دین را درخواست کند و مدیون با وجود تمکن داشتن از پرداخت آن امتناع نماید. در صورتی که بعد از مطالبه طلبکار و از زمان سررسید تا زمان پرداخت در شاخص قیمت سالانه تغییر زیادی ایجاد شده باشد، دادگاه بر حسب تناسب تغییر شاخص سالانه که بوسیله بانک مرکزی تعیین شده میزان آن را محاسبه می کند مگر اینکه طرفین به صورت توافقی مبلغ مشخصی را تعیین کرده باشند.
خسارت تاخیر تادیه با چه فرمولی محاسبه می شود؟
بر اساس فرمول محاسبه خسارت تاخیر تادیه بانک مرکزی اصل بدهی و خسارت دیرکرد را بانک مرکزی محاسبه می کند. طبق این فرمول مبلغ بدهی را ضرب در شاخص تورم زمان جدید نموده و بعد از آن نتیجه را تقسیم بر شاخص تورم زمان سر رسید می کنیم.
شاخص تورم زمان جدید ÷ شاخص تورم زمان سر رسید × مبلغ بدهی = ارزش پول قدیم در زمان جدید
در مورد نحوه محاسبه تاخیر تادیه چک در اجرای احکام به این صورت عمل می کنیم. مثلا اگر مبلغ چک به میزان دویست میلیون ریال به سررسید اردیبهشت ۱۳۹۹ صادر شده باشد، تاریخ درج شده در چک ۱۳۹۹ است ولی پرداخت آن تا آبان ۱۴۰۲به تعویق افتاده، در اینصورت جهت محاسبه اصل مبلغ چک و خسارت دیرکرد به این اطلاعات نیازمندیم:
- اصل مبلغ چک
- شاخص تورم زمان سررسید چک که همان سال ۱۳۹۹ است.
- شاخص تورم زمان پرداخت چک که آبان ۱۴۰۲ است.
در اینصورت عدد شاخص زمان پرداخت تقسیم بر عدد شاخص زمان سررسید شده و نتیجه ضرب در اصل مبلغ چک خواهد شد.
آیا می توان ارزش پول جدید را در زمان قدیم محاسبه کرد؟
بله. در صورتی می توان ارزش پول جدید را در زمان گذشته محاسبه کرد که در فرمول محاسبه تاخیر تادیه عدد شاخص تورم زمان جدید و زمان قدیم را جابجا کرد. شاخص تورم زمان قدیم را تقسیم بر شاخص تورم زمان جدید کرد و نتیجه را ضرب در مبلغ پول نمود تا ارزش پول جدید در زمان قدیم بدست آید.
آیا می توان شاخص تورم بوسیله اطلاع نسبت به نتیجه یک محاسبه تاخیر تادیه را بدست آورد؟
بله. در صورت دانستن نتیجه محاسبه تاخیر تادیه و در صورت مجهول بودن یکی از شاخص های موجود در محاسبه، امکان بدست آوردن شاخص دیگر وجود دارد. اگر شاخص زمان حال را ندانیم می توانیم مبلغ بدهی را بر شاخص زمان سررسید تقسیم نموده و نتیجه را تقسیم بر عدد بدست آمده کنیم.